Nỗi sợ yêu, sợ cam kết trong một mối quan hệ
Mình vừa nghe và rất tâm đắc với tập Talk Sâu về nỗi “Sợ yêu, ngại cam kết” của Tiến sĩ Đặng Hoàng Ngân, Chuyên gia Trị liệu Tâm lý, cùng Kiera Ngô. TS Đặng Hoàng Ngân là tác giả nhiều cuốn sách mình nghĩ rất phù hợp với tuổi trẻ như: Phía trước của trưởng thành, Một mình tìm một nửa, còn Kiera Ngo là một người bạn mình đã gặp trong nhiều chương trình, hoạt động về tâm lý- chăm sóc Sức khỏe tinh thần.
Tóm tắt một chút, thì cuộc trò chuyện này xoay quanh những lý do thật sự có thể đứng đằng sau nỗi sợ tình yêu, lời từ chối (đương nhiên đôi khi bạn từ chối vì không cảm thấy sẵn sàng thật, hoặc thấy không có cảm xúc đủ lớn, nhưng nó vẫn có thể bắt nguồn sâu xa từ nỗi sợ yêu này); và sau đó là một vài gợi ý chúng ta cần làm gì để thoát khỏi những ảnh hưởng, giới hạn của nỗi sợ đó và có thể bắt đầu xây dựng một tình yêu, mối quan hệ khỏe mạnh.
Mình tổng hợp lại một chút những lý do này, cùng với những câu chuyện thực tế mà mình đã từng gặp/từng nghe.
Biểu hiện của nỗi sợ yêu, sợ cam kết
Dù cho về lý trí, bạn vẫn tò mò, vẫn muốn trải nghiệm tìm hiểu, hẹn hò, yêu đương. Nhưng khi có ai đó tiếp cận, tỏ sự quan tâm hay ý muốn kết nối, tìm hiểu, bạn lập tức thu mình lại, tránh né, hoặc nói những lời, làm những việc đẩy họ ra xa, ra tín hiệu một cách mãnh liệt rằng “Tôi không sẵn sàng. Tôi không muốn yêu. Hãy tránh xa tôi ra”. Không trả lời tin nhắn, cư xử có phần lạnh lùng, thô lỗ hoặc nói thẳng có thể là những chiến lược bạn sử dụng.
Bạn có thể vẫn hẹn gò, gặp gỡ, có những khoảnh khắc thú vị, vui vẻ, và dễ chịu. Nhưng khi mối quan hệ dần trở nên thân thiết hơn, đến thời điểm người kia mong muốn xác lập một mối quan hệ 1:1 hay cam kết rõ ràng hơn, bạn bỗng thu mình lại, cảm thấy không thoải mái, tìm cớ để chạy trốn hoặc kết thúc nó.
Bạn có thể cố gắng bước qua giới hạn một chút để thử cho mối quan hệ một cơ hội, đồng ý làm bạn gái/bạn trai. Nhưng theo thời gian, càng ngày bạn càng cảm thấy kháng cự, không thoải mái, không muốn đi tiếp nữa. Cảm giác như tình cảm, cảm xúc với người đó bốc hơi hết, hoặc bạn cảm thấy bức bối, khó chịu. Bạn bắt đầu tiếc nuối khoảng thời gian độc thân tự do, hoặc so sánh người này với những lựa chọn khác và cảm thấy do dự, tiếc nuối.
Khi cuối cùng không chịu được và bạn chọn bước ra, kết thúc một mối quan hệ, bạn cảm thấy một sự nhẹ nhõm, thở phào, cuối cùng bạn cũng cảm thấy lại sự thoải mái và tự do, dù vẫn buồn.
Tuy nhiên bản thân những người mang nỗi sợ này có thể gặp khó khăn trong việc thừa nhận, luôn nói rằng mình không phải là sợ yêu, sợ cam kết, chỉ là tôi đang sống đúng với cảm nhận của tôi
Tất cả những biểu hiện này, có thể là dấu hiệu bạn đang mang trong mình nỗi sợ tình yêu và sợ mối quan hệ cam kết, lâu dài. (Lưu ý rằng một mối quan hệ luôn có rủi ro thực sự không phù hợp hoặc thực sự không lành mạnh và cần phải tránh xa, mình sẽ viết thêm về những mối quan hệ không lành mạnh sau. Ở đây mình muốn nhấn mạnh trải nghiệm và cảm giác của bạn khi luôn có xu hướng từ chối, đẩy những mối quan hệ ra xa, kể cả khi vẫn còn ở những giai đoạn rất sơ khởi ban đầu.)
Một người có nỗi sợ này sẽ thường xuyên cảm thấy không sẵn sàng, không có niềm tin vào một tình yêu thực tế với những cảm giác ấm áp, hạnh phúc. Do đó, người ấy sẽ không cho phép mình rung động hoặc đầu tư nhiều tình cảm hơn vào một mối quan hệ. Mối quan hệ càng trở nên thân thiết, gần gũi, sâu sắc hơn càng trở thành mối đe dọa lớn với cảm giác an toàn quen thuộc của người đó.
Có 5 lý do chính khiến bạn hình thành và tiếp nhận (một cách vô thức hoặc chủ động) nỗi sợ tình yêu và sợ cam kết.
Thứ nhất,
những nỗi sợ đó có thể đến từ những tổn thương gắn đó trong tuổi thơ, trong mối quan hệ với bố mẹ, những người chăm sóc đầu đời, nó để lại “di sản” là những niềm tin một cách vô thức tự động đi theo mình - mình không có chọn tin như thế, nhưng nó tự động bật lên khi có người muốn đến gần và tìm hiểu mình nghiêm túc.
Ví dụ một người có tổn thương không được mẹ thừa nhận cảm xúc, luôn nói rằng khóc là xấu, giận dữ là sai, không có gì mà cứ làm quá lên, ăn vạ… sẽ sợ khi bắt đầu có những cảm xúc đó với người yêu. Bạn ấy sẽ không dám thể hiện cảm xúc thật của mình với người yêu, sợ rằng mình sai, mình sẽ không được chấp nhận, không được yêu thương, mình cần phải tự xử lý, che giấu cảm xúc để được chấp nhận. Mối quan hệ càng thân thiết thì sẽ càng khó che giấu, bạn ấy sẽ bỗng dưng im bặt, không liên lạc những khi buồn, giận, và có suy nghĩ rằng mình không xứng đáng được yêu. Mọi hành động chỉ để gửi đi một tín hiệu: xin đừng yêu tôi, đừng đến gần tôi, tôi không xứng đáng.
Lý do thứ hai,
nỗi sợ đó có thể không đến từ một tổn thương, nhưng đến từ những lời nói mà bố mẹ/ những người xung quanh đã vô thức “cài đặt” vào trong trí nhớ của bộ óc mình khi còn là một đứa trẻ tuổi dậy thì: “Yêu đương vớ vẩn chểnh mảng học hành là bỏ đi”, “Yêu đương là hư hỏng”, “Học cho tốt để ra trường có công ăn việc làm mới là quan trọng”. Lớn lên, bộ não “trưởng thành” của chúng ta không tự động xóa bỏ những niềm tin ấy, trái lại, nó in dấu ở đó như một lời nguyền: chúng ta tiếp tục lao vào công cuộc đi làm, khẳng định chỗ đứng trong xã hội, và không có thời gian cho việc yêu đương vì “yêu đương vớ vẩn”. Một niềm tin vô thức dù không hề đúng, nhưng âm thầm chi phối rất nhiều người trẻ: “Tình yêu đồng nghĩa với sai trái. Và tốt hơn hết là mình không nên bước vào đó.” Lớn lên, những đứa trẻ này vẫn không biết cách yêu, không biết bắt đầu một mối quan hệ (và cũng không biết kết thúc nó một cách lành mạnh). (Có lẽ vì vậy mà suốt cả 4 năm đại học mình vẫn lóng ngóng vụng về, và bào chữa cho việc nhút nhát không dám yêu, làm hỏng tất cả những mối quan hệ với những bạn đến với mình, với lí lẽ là: còn đang bận học!)
Cùng với lý do thứ hai này, là những hình mẫu tình yêu “hoàn hảo” mà mình thấy trên phim, trên mạng xã hội, và nghĩ rằng tình yêu sẽ phải tuyệt vời như vậy, người đàn ông của mình sẽ phải như vậy… nếu không thì mình sẽ không bao giờ yêu. Well, việc lựa chọn là hợp lý và có lý do của nó, nhưng khi mang những hình mẫu trên phim ảnh hay của những người khác trên mạng xã hội làm thước đo “tiêu chuẩn” cho tình yêu, mối quan hệ của mình, mà không quan tâm đến tính phù hợp của nó, là một chiếc vỏ không hữu ích để mở khóa tình yêu, mối quan hệ phù hợp và khỏe mạnh của riêng mình.
Lý do thứ ba,
cũng liên quan đến lý do thứ hai, trong một gia đình mà thiếu hình mẫu mối quan hệ gắn bó đủ an toàn, bạn không có một tham chiếu nào về cách ứng xử phù hợp trong tình yêu, khi có mâu thuẫn, không có tham chiếu về cách thể hiện tình cảm lành mạnh, sự gắn kết và nâng đỡ nhau, một đứa trẻ không thể nào tự mình nghĩ ra được. Khi đứa trẻ ấy lớn lên, mặc dù chưa hề được học, bố mẹ không hề dạy cách yêu, cách xây dựng mối quan hệ như thế nào, nhưng lại cứ đòi hỏi nó “Lớn rồi phải kiếm người yêu đi chứ!”, “30 tuổi mà không có người yêu là ế đấy”. Trong khi sự thực là khi chúng ta chưa có kĩ năng, năng lực để nuôi dưỡng và đồng hành cùng mối quan hệ, chúng ta sẽ luôn cảm thấy sợ hãi. Và càng không có kinh nghiệm, chúng ta càng phóng đại nỗi sợ ấy nhiều hơn, và nếu mình thất bại, bị từ chối, hay chia tay, chúng ta sợ mình sẽ không thể chịu được.
Đó chính xác là mình năm 19, 20 tuổi (Bây giờ chắc các bạn trẻ biết sớm hơn mình). Nhưng mãi đến tầm 27, 28 tuổi, khi mình có nhiều kinh nghiệm “thất tình” hơn, và sau khi học hỏi phát triển bản thân, mình dần có sự chấp nhận cao hơn, bằng lòng hơn với sự vô thường, với những người đến và đi trong cuộc đời. Bởi vì: sai thì vẫn luôn có thể sửa mà.
Lý do thứ tư,
có thể bạn có một câu chuyện riêng không dễ dàng để người khác biết. Có thể đó là một nỗi hổ thẹn về bản thân, khiến bạn nghĩ rằng mình không được yêu thương. Tôi nghĩ rằng tôi sẽ chờ khi nào đủ tin tưởng thì mới hé lộ dần dần. Đương nhiên điều đó đúng. Nhưng đến khoảnh khắc không thể giữ được nữa, hoặc chớm hé lộ câu chuyện của mình, thì mình lại cảm thấy rất sợ, sợ kinh khủng. Khi đó, cái mong muốn bảo toàn sự bình an, riêng tư lớn hơn mong muốn kết nối với người khác.
Ví dụ, có bạn cảm thấy rất không an toàn khi bắt đầu có sự xúc chạm cơ thể, và cụ thể một số vị trí nhất định trên cơ thể. Ban đầu, bạn ấy không hiểu vì sao mình bỗng thay đổi hoàn toàn thái độ, không còn chút cảm xúc nào với người bạn trai kia, chỉ sau mỗi một hành động đụng chạm cơ thể như vậy, và bạn đổ lỗi là người bạn trai kia thiếu tinh tế, thiếu tế nhị. Sự thật sau này khi bạn ấy biết rằng những người khác có thể cảm thấy rất thoải mái, bình thường khi người yêu chạm vào cơ thể như vậy. Thì bạn ấy dần dần nhận ra mình đã từng trải qua những tổn thương bị tấn công tình dục, mà chưa bao giờ được chăm sóc, chưa bao giờ được nhìn lại nó và chữa lành nó. Tổn thương đó khiến bạn tự ti, hổ thẹn với một phần trên cơ thể mình và không muốn bị người khác đụng vào mình. Dần dà, khi bạn được hàn gắn và chữa lành tổn thương đó, bạn đã tận thưởng những mối quan hệ về sau tự do và trọn vẹn hơn rất nhiều cả về tình cảm và những xúc chạm thân mật.
Lý do thứ năm,
một nỗi sợ sâu thẳm bên dưới sự tránh né mối quan hệ, là thiếu niềm tin rằng mình xứng đáng được yêu thương. Đáng tiếc, đây là niềm tin cực kì phổ biến và cũng cực kì nguy hại với các bé gái (và sau này thành các bạn nữ). Dù lớn lên, đi học phát triển bản thân, coaching, chữa lành, biết rằng mình xứng đáng và cần học cách tự yêu và trân trọng bản thân, thì vẫn rất nhiều cô gái vật lộn với những niềm tin vô thức đã in dấu sâu dày.
Nhiều khách hàng của mình chia sẻ rằng tự cảm thấy mình không hề hay ho, đáng yêu, thậm chí rất tẻ nhạt, bình thường, chẳng có gì… dù thực sự bạn í rất xinh, rất dễ thương và cũng cực kì tốt bụng. Có bạn thì nghĩ rằng không có ai thực sự thích mình đâu, hoặc người mình crush đó có lẽ không để ý đến mình đâu, thậm chí là “mình không biết, mình chẳng có tí nhạy cảm nào để biết ai thích mình cả”. Sự thật là, những người có nỗi sợ tình yêu, sợ cam kết lại cực kỳ nhạy cảm với chuyện này - Vì sao? Vì họ cần phát hiện sớm ai thích mình để …. chạy cho nhanh :D Còn mình thì đoạn này rất giống tâm sự của Kiera: không dám tin khi có người ngỏ lời yêu với mình, thậm chí còn khóc lóc vì nghĩ yêu mình sẽ rất khổ, sẽ thiệt thòi cho họ, không dám tin là mình xứng đáng được yêu!!!
Vậy chúng ta có thể làm gì để loại bỏ những ảnh hưởng tiêu cực của những nỗi sợ này và học cách yêu thương lành mạnh hơn?
Nói là loại bỏ bớt những ảnh hưởng tiêu cực thôi, chứ còn nỗi sợ yêu, sợ cam kết có thể nó vẫn sẽ còn theo bạn dài dài. Đến mình bây giờ, dù đã vượt qua rất nhiều rồi, đôi khi vẫn cảm thấy mình không đủ tốt, sợ không được yêu, vẫn cần nghe lời yêu mỗi ngày để cảm thấy an tâm hơn. Điều quan trọng là chúng ta nhận diện, biết rằng mình có nó, và có thể nói về nó, chia sẻ về nó với người thương một cách thẳng thắn và chân thành.
TS. Đặng Hoàng Ngân gợi ý những điều sau.
Hiểu về nỗi sợ yêu của mình: Vì sao mình có nó? Nó xuất phát từ những niềm tin nào mình đã vô tình hay chủ động tiếp nhận?
Học hỏi những cách để “unlearn” - cởi bỏ những niềm tin đó, và đón nhận, nuôi dưỡng những niềm tin phù hợp hơn. Điều đó đòi hỏi một quá trình trải nghiệm, va chạm với thực tế cuộc sống để nhận ra và thích nghi, điều chỉnh. (Nếu có sự hỗ trợ, đồng hành của một người coach, bạn sẽ vượt qua những giai đoạn này và nuôi dưỡng những thói quen mới lành mạnh và nhanh hơn rất nhiều.
Nếu nguyên nhân nỗi sợ của mình nằm ở những tổn thương gia đình: hãy dành thời gian để chữa lành mối quan hệ của mình với cha, mẹ, làm lành với chính mình sẽ giúp bạn có thể trọn vẹn mở lòng hơn, tự do hơn trong tình yêu.
Dành thời gian cho phép mình mở lòng trải nghiệm, thử tìm hiểu. Mở lòng từng chút một, trong khi quan sát và để ý đến nỗi sợ trong mình, xem mình có thể làm gì thêm để chăm sóc nỗi sợ đó, mà không bị choáng ngợp hoặc ngăn cản bởi nó… Có một mối quan hệ lãng mạn khỏe mạnh, gắn bó an toàn chính là một cơ hội để mình hiểu hơn về nỗi sợ, nhận ra những niềm tin vô thức không phù hợp, nhận ra những hạnh phúc mà mình có, những biểu hiện tình thương yêu trong gia đình tuổi thơ mà mình đã từng vô tình bỏ qua… và có cả cơ hội để hàn gắn và vượt qua những tổn thương thời thơ ấu. Giống như mình đã nhận ra mình có tổn thương với những người đàn ông như thế nào, và không dám dựa vào một người đàn ông nào khác vì sợ người ấy cũng sẽ bỏ đi, sẽ bỏ rơi mình như những người đàn ông trong gia đình, nhưng rồi chính mối quan hệ với chồng giúp mình làm hòa với nỗi sợ ấy. Mình hiểu rằng cuộc đời vô thường, có thể một lúc nào đó mình không thể chống lại số phận và người mình thương quý cũng sẽ ra đi, nhưng điều đó không có nghĩa là mình không được yêu thương. Mình đã, đang, và sẽ luôn được yêu thương, bởi những người đàn ông đã từng yêu thương mình, và bởi rất nhiều tình yêu thương rộng lớn hơn thế nữa.
Nếu yêu một người có nỗi sợ cam kết, có thể bạn sẽ bị từ chối, bị đẩy ra xa. Trong các phim truyền hình, chúng ta thấy nhân vật chính nếu kiên trì theo đuổi thì đến một lúc người kia sẽ nhận ra và đáp lại tình cảm. Tuy nhiên, hãy thực tế ở lúc này, để biết rằng, đối phương của bạn có thể sẽ nhận ra và chấp nhận tình cảm của bạn, nhưng cũng có thể nỗi sợ của người ấy quá lớn, bạn sẽ không có cửa, hoặc phải chờ một khoảng thời gian rất dài, cùng với khả năng tinh tế và dung chứa được những cảm xúc sợ hãi của người kia.
Sự lắng nghe sẽ là một người đồng hành tốt, để giúp cả bạn và người kia hiểu hơn những điều làm nên nỗi sợ đó, cho nhau nhiều sự tin tưởng hơn, nhiều sức mạnh hơn để đối diện và vượt qua.
Dù có mở được cánh cửa lòng của bạn ấy hay không, bạn luôn có những lựa chọn khác. Bạn có thể chọn bước đi song song, kiên nhẫn chờ đợi, bạn có thể chọn nỗ lực không ngừng. Hay bạn có thể chọn một con đường rẽ nhánh khác.
Dù thế nào, hãy trân trọng mọi thứ mà mình có. Dù là một khoảnh khắc, một ngày, một tháng, một năm đi cùng nhau. Hãy cho nhau sự trân trọng, và tôn trọng hành trình, sự lựa chọn của mỗi người.
Mình rất thích cụm từ chị Ngân nói: Giúp bạn í được an toàn trước nỗi sợ của bản thân. Đó là điều tuyệt nhất một người có thể làm được cho người mình yêu: giữ không gian để họ được trọn vẹn với những cảm xúc, những gì mà họ đang có trong lòng. Chính điều đó có sức mạnh có thể mời gọi tự chân thật trong việc nói ra những cảm nhận, mời gọi sự mong manh, và mời gọi sự tin tưởng để mở lòng.
Love,
Thủy
P/S 1: Trong giai đoạn Pre-launch chương trình Group coaching Love 2.0 - tái định nghĩa lại tình yêu và con đường yêu thương chân thật , mình cũng sẽ dành tặng những phần quà ưu đãi cho những ai sẵn sàng mở cánh cửa thương yêu này nhé. Số lượng mỗi nhóm tối đa 5 người để đảm bảo chất lượng. Chỉ còn 3 suất tham gia nhóm bắt đầu vào tháng 12 này.
Để tìm hiểu thêm xem chương trình có phù hợp với bạn không, hãy đặt lịch 1 buổi trò chuyện với mình qua link nhé (đặt lịch trước 23:59 ngày 3/11)
Đây là buổi coaching hoàn toàn miễn phí, không ràng buộc, để mình giúp bạn làm rõ những mục tiêu cũng như những gì đang giữ chân bạn lại, và lộ trình phù hợp riêng với bạn trên hành trình mở cửa mối quan hệ hạnh phúc như mơ ước.
P/S 2: Nếu bạn thấy những nội dung này hữu ích cho một người bạn nào đó, đừng ngần ngại forward email để chia sẻ với bạn ấy nha <3
Nếu bạn được ai đó forward cho chiếc mail này (YAYYYY, một người bạn tuyệt vời xD), hãy vào đây để đăng ky nhận sớm những chiếc thư hàng tuần về các câu chuyện tình yêu và nuôi dưỡng mối quan hệ khỏe mạnh nhé!)